بهره برداری از تأسیسات تهویه مطبوع در شرایط همه گیری COVID-19

شیوع ویروس کرونا در جامعه و مشخص نبودن زمان دستیابی به واکسن این ویروس در آینده و الزام همزیستی با این ویروس ما را به این سو می برد که اقدامات لازم جهت بهره بردای و تنظیمات سیستم های تهویه مطبوع در شرایط کنونی با توجه به تأثیر آن در گسترش بیماری و انتقال ویروس کرونا، مورد بازبینی قرار داده و با راهبردی دقیق و تدوین و بکارگیری الزامات مناسب از این سیستم ها، در جهت جلوگیری از روند شیوع این ویروس گام موثری برداشته شود. بر این اساس شرکت مهندسین مشاور موننکو ایران، اقدام به تدوین و ارائه گزارش تخصصی نموده اند که خلاصه شده ی این گزارش بشرح زیر ارائه می گردد.

آشنایی بیشتر با کرونا ویروس (سندرم حاد تنفسی):
با توجه به اینکه بیماری کووید ۱۹ یک بیماری تنفسی بوده، ویروس عامل بیماری در دستگاه تنفسی شخص مبتلا و در کلیه سطوح و غشاء مخاطی وی وجود دارد. از این رو راه های مختلفی برای خروج ویروس از بدن شخص بیمار و آلوده کردن محیط وجود دارد که عطسه، سرفه و حتی صحبت کردن از مهمترین آنها است. تعداد ذرات آلوده ای که از این مسیرها از بدن فرد ناقل بیماری خارج می شوند، بنا بر نوع و شرایط انتقال، از ده تا صدها هزار ذره متغیر است. با توجه به اندازه ذرات، می توان رفتارهای متفاوتی از آنها در هوا انتظار داشت. ذرات کوچکتر به دلیل تعادلی که میان نیروهای آیرودینامیکی و گرانشی وجود دارد، می توانند در هوا شناور شوند، به همین دلیل به آنها ذرات معلق در هوا اتلاق می شود. به کمک تصاویر میکروسکوپی به دست آمده از ویروس، قطر آن بین ۸۰ تا ۱۴۰ نانومتر اندازگیری شده است. برای درک بهتر اندازه ویروس، باید در نظر داشت که این مقدار ۶۰۰ بار نازک تر از موی انسان و ۳۰۰ مرتبه بزرگتر از مولکول گازهایی نظیر اکسیژن و نیتروژن می باشد. بنابراین ویروس می تواند بدون متاثر شدن از مولکولهای هوا، آزادانه در هوا حرکت کند.

راههای انتشار عوامل بیماری زا:
در مجموع با توجه به اندازه ذرات ناقل عامل بیماری زا راه های سرایت بیماری به سه گروه دسته بندی می شوند:
دسته اول: ذرات یا قطرات بزرگتری که بر روی سطوح نشسته و موجب آلودگی آنها می شوند. در این حالت فرد سالم با لمس کردن سطوح آلوده و انتقال ویروس به غشاء مخاطی خود، به بیماری مبتلا می گردد.
دسته دوم: ریز قطراتی با اندازه متوسط می باشند که در تعداد بالا با سرعت بیشتر می توانند مسافت طولانی تری را طی کرده و در صورت ورود مستقیم به غشاء مخاطی شخص سالم، وی را مبتلا کنند.
دسته سوم: ذرات کوچک که به محض خروج از بدن فرد بیمار تبخیر شده و هسته قطرات را تشکیل داده و ساعت ها در هوا معلق می مانند و این ذرات توسط دیگر افراد استنشاق شده و موجب بیماری می شوند.

توصیه های کاربردی در بهره برداری از تاسیسات مکانیکی ساختمان:
استفاده بهینه از تأسیسات تهویه مطبوع موجود در ساختمان، نقش به سزایی در کنترل همه گیری و حفاظت از افراد ساکن در ساختمان در برابر ابتلا به بیماری ایفا می کند. اجرای این نکات، می تواند با بهره برداری مناسب از تأسیسات مکانیکی ساختمان، مفید باشد.
توجه:
نکات و دستورالعمل هایی که در این بخش ارائه خواهد شد به منظور استفاده از تأسیسات مکانیکی ساختمان، به ویژه سیستم های تهویه مطبوع، در جلوگیری از گسترش بیماری های همه گیر است. محدوده این گزارش، ساختمان های عمومی و تجاری، از قبیل ادارات، ساختمان های مسکونی، سالن های ورزشی و غیره است؛ که حضور احتمالی افراد مبتلا پیش بینی می شود. بیمارستان ها و مراکز بهداشتی و درمانی که در ارتباط مستقیم و دائم با افراد ناقل بیماری هستند، باید از دستورالعمل های ویژه ای که مختص اینگونه بناها تهیه شده، تبعیت کنند.

افزایش تعویض هوا (تأمین هوای تازه و تخلیه هوای داخلی):
• ساعات بهره برداری از سیستم های تهویه افزایش یابند. تجهیزات تهویه هوا از دو ساعت پیش و پس از حضور افراد در ساختمان روشن باشد.
• فن ها در بیشترین ظرفیت فعالیت خود قرار بگیرند.
• تأسیسات تهویه در ساعات غیر کاری و روزهای تعطیل خاموش نشوند بلکه با کمترین ظرفیت خود کار کنند.
• تعویض طولانی مدت هوا، ذرات ناقل ویروس را از هوای داخل پاک کرده و همچنین این ذرات را از روی سطوح نیز به خارج از ساختمان منتقل می کنند.
• توصیه عمومی، تأمین هوای تازه به بیشترین میزان ممکن صورت گیرد. نکته کلیدی، مقدار هوای تازه تأمین شده به ازای هر شخص است.
• فاصله بین افراد تا جای ممکن (حداقل فاصله ۲ تا ۳ متری میان کارکنان)، افزایش یابد.
• سیستم تهویه سرویس های بهداشتی بطور دائم کار کند.
• در فضاهای بدون تهویه مکانیکی، پنجره ها و دریچه های بیرونی که تنها راه تأمین هوای تازه هستند، باید بطور مداوم باز باشند.
• باید توجه شود تا فشار هوای فضاهای مختلف ساختمان یکسان باقی بماند. اختلاف فشار میان فضاهای مختلف، موجب جابجایی هوا میان بخش ها شده و به انتشار عامل بیماری کمک می کند.

رطوبت زنی و تهویه مطبوع:
• رطوبت نسبی و دمای داخلی ساختمان تأثیر به سزایی در پایداری ویروس ها و عوامل بیماری زا، تشکیل هسته قطرات ناقل بیماری و همچنین حساسیت غشاء مخاطی افراد ساکن دارد. انتقال ویروس ها را می توان از طریق تغییرات در رطوبت نسبی و دمای فضای داخلی محدود کرد.
• توصیه کلی بر تنظیم رطوبت نسبی ساختمان در محدوده ۴۰ تا ۶۰ درصد می باشد.
• این ویروس تا رطوبت نسبی %۸۰ بسیار مقاوم بوده و همچنین در دمای ۴ درجه سانتیگراد به مدت ۱۴ روز، در ۳۷ درجه به مدت ۱ روز و در دمای ۵۶ درجه به مدت ۳۰ دقیقه فعال است.
• رطوبت زنی و تغییر دما در سیستم های تهویه مطبوع موجود، روشی برای غیر فعال کردن ویروس کرونا محسوب نمی شوند.

استفاده مناسب از تجهیزات بازیاب حرارتی:
• ذرات ناقل ویروس می توانند از طریق تجهیزات بازیاب حرارتی به داخل ساختمان بازگردند.
• توصیه کلی بر این است که در شرایط همه گیری، تجهیزات بازیاب حرارتی کاملاً خاموش و یا by-pass گردند.
• درصورت استفاده از این تجهیزات، درزگیری کامل کانال ها و تنظیم دقیق فشار در جلوگیری از انتشار ویروس از اهمیت بالایی برخودار است.
• نشت هوای برگشتی به کانال هوای تازه ارتباطی به سرعت فن نداشته و می توان صرفاً با تنظیم فشار از طریق دمپرها، از آن جلوگیری کرد.

عدم استفاده از هوای برگشتی:
• در سیستم های تهویه مرکزی که از هوای برگشتی استفاده می کنند، احتمال بازگشت ذرات ناقل ویروس به داخل ساختمان وجود دارد.
• در صورت امکان، دمپرها هوای برگشتی باید تماماً بسته باشند.
• وجود فیلتر در داخل کانال های هوای برگشتی دلیلی برای استفاده از این کانال ها نمی شود. فیلترهای استاندارد موجود، قادر به حذف ذرات ناقل عامل بیماری نیستند. (تنها فیلترهای با استاندارد HEPA19 این قابلیت را دارند.)
• در مورد سیستم های تهویه مطبوع مرکزی که قادر به تأمین تمامی هوای مورد نیاز از هوای بیرون نیستند، همچنان توصیه می شود، در صورت وجود زیرساخت کافی در تجهیز، هوای برگشتی بطور کامل به خارج از ساختمان تخلیه شود. در این صورت نرخ ظرفیت حرارتی یا برودتی ورودی کاهش یافته ولی در عوض تمام هوای تأمین شده برای ساختمان، از هوای تازه بدست خواهد آمد. باید توجه شود تا سرعت فن های تجهیز به شرایط ناپایدار کاری نرسند. لازم است تا سرعت فن ها از طریق اینورتر و یا با تغییر سایز پولی در محدوده اطمینان قرار گیرد.
• در صورت امکان، تجهیزات تهویه مطبوع غیر مرکزی از قبیل فن کویل هایی که هوای موجود در فضا را به گردش در می آورند، باید خاموش شوند. استفاده از این تجهیزات موجب معلق شدن ذرات ناقل آلودگی درون فضا می شوند.
• در روی سطح کویل های موجود در تجهیز، امکان غیر فعال کردن ویروس ها با افزایش دمای کویل گرم تا ۶۰ درجه سانتیگراد به مدت یک ساعت و ثابت نگه داشتن آن در دمای ۴۰ درجه سانتیگراد در باقی طول روز وجود دارد.
• در مواردی که امکان خاموش کردن فن کویل ها وجود ندارد (به دلیل نیازهای گرمایشی و سرمایشی) توصیه می شود در کنار باز بودن پنجره و دریچه های خارجی، فن دستگاه بطور مداوم در حال کار باشد. در این صورت احتمال خروج ذرات آلوده از طریق پنجره ها افزایش می یابد.

فیلترها و تصفیه کننده های هوا:
• در حالت کلی، هوای تازه تأمین شده از خارج ساختمان عاری از هرگونه آلودگی در نظر گرفته می شود، مگر در مواقع نادری از قبیل نزدیکی کانال هوای تخلیه به دریچه تأمین هوای تازه و …
• فیلترهای نصب شده در تجهیزات هواساز، به دلیل قطر بسیار کم ویروس، قابلیت جذب آن را نداشته ولی قادر به جذب ذرات بزرگتر حامل عامل بیماری زا هستند. در حالت کلی، تغییر فیلتر های موجود و یا نحوه بهره برداری ازآنها توصیه نمی شود.
• فیلترهای مسدود شده منبع آلودگی بشمار نمی آیند اما بدلیل کاهش جریان هوای ورودی، تأثیر منفی در حفاظت افراد درون ساختمان خواهند داشت.
• نیازی به ضد عفونی کانال های هوا نیست. ذرات ناقل ویروس به سختی برروی سطوح کانال قرار می گیرند.
• در صورت وجود تجهیزات تصفیه هوا، نصب فیلترهای HEPA لازم است.
• تجهیزات تصفیه هوا، که از خاصیت الکتروستاتیک استفاده می کنند، بازدهی قابل قبولی دارند.
• به دلیل محدود بودن جریان هوای عبوری از تجهیزات تصفیه هوا، سطح کوچکی کمتر از ۱۰ متر مربع، توسط دستگاه پوشش داده می شود، به همین دلیل توصیه می شود دستگاه ها در نزدیکی محل استقرار افراد قرار گیرند.
• نصب لامپ های ماوراء بنفش ضد میکروب می تواند تأثیر گذار باشد اما بطور معمول این تجهیزات صرفاً در مراکز درمانی و بیمارستانی مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته مهم:
در شرایط اضطراری همه گیری، رعایت بهداشت و حفظ سلامت افراد نسبت به موضوع مصرف بهینه انرژی ارجحیت دارد. در زمان اجرای دستورالعمل های ذکر شده، طبیعتاً فن ها با سرعتی بیشتر از حالت معمول کار می کنند. همچنین به دلیل افزایش نرخ هوای ورودی از خارج ساختمان بار اضافی جهت گرمایش و یا سرمایش فضاها بر تجهیزات تحمیل می شود. استفاده از اصول صرفه جویی در مصرف انرژی تنها تا جایی که در حفظ سلامت افراد و شکستن زنجیره انتقال ویروس ممانعتی ایجاد نکند، بلامانع است.

منبع:
گزارش بهره برداری از تأسیسات HVAC در شرایط COVID-19 شرکت موننکو ایران
برگرفته از وبسایت شرکت صنعتی انرژی کشور